دەربارەی بەشی زانستە ژیانییەکان
بەشی زانستە ژیانییەکانی زانکۆی کوردستان لە ساڵی ٢٠٠٦ بە وەرگرتنی خوێندکار لە ئاستی بەکالۆریۆس لە زیندەزانیی گشتی دامەزرا. ئەم پرۆگرامە تا شەش خول و تا مانگی ڕەزبەری ساڵی ٢٠١١ بەردەوام بوو. لە مانگی ڕەزبەری ٢٠٠٩ـەوە، وەرگرتنی خوێندکار لە پرۆگرامی زیندەزانیی خانەیی و مۆلیکولی بە پسپۆڕی بایۆتەکنۆلۆژیا دەستی پێکرد و تا خوێندکارانی وەرگیراوی ڕەزبەری ٢٠١٤ بەردەوام بوو. لە مانگی ڕەزبەری ٢٠١٥ـەوە، ناوی ئەم پرۆگرامە بە فەرمی بۆ بەکالۆریۆس لە «بایۆتەکنۆلۆژیا» گۆڕدرا و لەو کاتەوە ساڵانە لە ڕێگەی تاقیکردنەوەی گشتییەوە خوێندکاری بۆ وەردەگیرێت. سەرەڕای ئەمانە، لە ڕەزبەری ٢٠١٨ـەوە پرۆگرامی بەکالۆریۆس لە «زیندەزانیی خانەیی و مۆلیکولی» کرایەوە و ساڵانە خوێندکاری بۆ وەردەگیرێت. هەروەها، ئەم بەشە لە ساڵانی ٢٠٠٦ و ٢٠٢٣دا خوێندکاری لە بەشەکانی پەروەردەی زیندەزانی و فێرکاریی زیندەزانی وەرگرتووە و مامۆستای سەرکەوتووی پێگەیاندووە کە لە وەزارەتی پەروەردە دامەزراون یان دادەمەزرێن.
لە بواری خوێندنی باڵادا، بەشی زانستە ژیانییەکان سێ پرۆگرامی ماستەری هەیە. وەرگرتنی خوێندکار لە پرۆگرامی ماستەری زیندەزانیی خانەیی و مۆلیکولی لە ڕەزبەری ٢٠٠٨ـەوە دەستی پێکردووە و تا ئێستاش بەردەوامە. پرۆگرامی ماستەر لە بایۆکیمیا لە ڕەزبەری ٢٠١٥ و پرۆگرامی ماستەر لە فیزیۆلۆژیای ئاژەڵان لە ڕەزبەری ٢٠٢٠ـەوە خراونەتە سەر پرۆگرامەکانی بەشەکە.
لە ئێستادا، ستافی ئەکادیمیی بەشی زانستە ژیانییەکان پێکدێت لە ٩ ئەندامی دەستەی مامۆستایان (٢ پرۆفیسۆر، ١ پرۆفیسۆری یاریدەدەر و ٦ مامۆستای یاریدەدەر) و کارناسێکی بەش. دوای نزیکەی دوو دەیە لە دامەزراندنی بەشەکە، کارنامەی بەشەکە ڕەنگدانەوەی هەوڵ و ماندووبوونی بێوچانی ئەندامانی دەستەی مامۆستایانە لە دامەزراندنی تاقیگەی زۆر و پێشکەشکردنی کۆمەڵێکی بەرفراوان لە وانە پسپۆڕییەکانی زانستە ژیانییەکان. ئێستا بەشەکە لە قۆناغی جێگیربوون و گەشەی چۆنایەتیدایە.
هەروەها، دوو کۆمەڵەی زانستیی خوێندکاریی چالاک بە ناوەکانی «کۆمەڵەی زانستیی زیندەزانیی خانەیی و مۆلیکولی (لۆدیش)» و «کۆمەڵەی زانستیی بایۆتەکنۆلۆژیا» لەم بەشەدا کار دەکەن.
لە بواری خوێندنی باڵادا، بەشی زانستە ژیانییەکان سێ پرۆگرامی ماستەری هەیە. وەرگرتنی خوێندکار لە پرۆگرامی ماستەری زیندەزانیی خانەیی و مۆلیکولی لە ڕەزبەری ٢٠٠٨ـەوە دەستی پێکردووە و تا ئێستاش بەردەوامە. پرۆگرامی ماستەر لە بایۆکیمیا لە ڕەزبەری ٢٠١٥ و پرۆگرامی ماستەر لە فیزیۆلۆژیای ئاژەڵان لە ڕەزبەری ٢٠٢٠ـەوە خراونەتە سەر پرۆگرامەکانی بەشەکە.
لە ئێستادا، ستافی ئەکادیمیی بەشی زانستە ژیانییەکان پێکدێت لە ٩ ئەندامی دەستەی مامۆستایان (٢ پرۆفیسۆر، ١ پرۆفیسۆری یاریدەدەر و ٦ مامۆستای یاریدەدەر) و کارناسێکی بەش. دوای نزیکەی دوو دەیە لە دامەزراندنی بەشەکە، کارنامەی بەشەکە ڕەنگدانەوەی هەوڵ و ماندووبوونی بێوچانی ئەندامانی دەستەی مامۆستایانە لە دامەزراندنی تاقیگەی زۆر و پێشکەشکردنی کۆمەڵێکی بەرفراوان لە وانە پسپۆڕییەکانی زانستە ژیانییەکان. ئێستا بەشەکە لە قۆناغی جێگیربوون و گەشەی چۆنایەتیدایە.
هەروەها، دوو کۆمەڵەی زانستیی خوێندکاریی چالاک بە ناوەکانی «کۆمەڵەی زانستیی زیندەزانیی خانەیی و مۆلیکولی (لۆدیش)» و «کۆمەڵەی زانستیی بایۆتەکنۆلۆژیا» لەم بەشەدا کار دەکەن.
پەیامی سەرۆکی بەش
بەشی زانستە ژیانییەکانی زانکۆی کوردستان، بە پشت‌بەستن بە ستافێکی ئەکادیمی پێکهاتوو لە نۆ ئەندامی دەستەی مامۆستایان کە پسپۆڕن لە بوارە جۆراوجۆرەکانی زانستە ژیانییەکاندا، دوو پرۆگرامی بەکالۆریۆس لە «بایۆتەکنۆلۆژیا» و «زیندەزانیی خانەیی و مۆلیکولی» و سێ پرۆگرامی ماستەر لە «زیندەزانیی خانەیی و مۆلیکولی»، «بایۆکیمیا» و «فیزیۆلۆژیای ئاژەڵان» پێشکەش دەکات. ئەم بەشە ژینگەیەکی زانستی، دینامیک و مرۆڤ-تەوەری بۆ پێگەیاندنی نەوەی داهاتووی توێژەران و پسپۆڕانی زانستە ژیانییەکان فەراهەم هێناوە. بە سوودوەرگرتن لە ئەزموونی مامۆستا گەنج و بەئەنگێزەکان، کەڵک‌وەرگرتن لە ئامێری پێشکەوتووی تاقیگەیی و پشت‌بەستن بە توانستە ناوچەیی و ئیکۆلۆژییەکانی پارێزگای کوردستان، ئەم بەشە هەنگاوی کاریگەری لە بواری فێرکاری، توێژینەوە و فراوانکردنی سنوورەکانی زانستدا ناوە. پێگەیاندنی خوێندکارانی داهێنەر و بەرهەمهێنانی وتار و کتێبی زانستیی باوەڕپێکراو لە شانازییەکانی ئەم بەشە هەژمار دەکرێن.
بەشی زانستە ژیانییەکان، وەک یەکێک لە پایە زانستییەکانی کۆلێژی زانستە بنەڕەتییەکان، ڕۆڵێکی بنچینەیی لە پەرەپێدانی فێرکاری و توێژینەوەی زیندەیی لە ڕۆژئاوای وڵاتدا دەگێڕێت. ئێمە باوەڕمان وایە کە زیندەزانی، پردێکە لە نێوان سروشت و تەکنەلۆژیادا بۆ دۆزینەوەی چارەسەری بەردەوام، ژیان-تەوەر و ڕەوشتی لە وەڵامی ئاڵنگارییە جیهانی و هەرێمییەکاندا. لەم ڕوانگەیەوە، پەیامی ئێمە تەنها فێرکاری و توێژینەوە نییە، بەڵکو پابەندبوونە بە بەها مرۆییەکان، ڕەوشتی زانستی و پاراستنی میراتی زیندەیی ناوچەکە. بۆیە بانگهێشتی خوێندکاران، توێژەران و خولیامەندان دەکەین بۆ هاوبیری، هاوکاریی زانستی و کاریگەریی بنیاتنەرانە.
ئەم بەشە بە هەبوونی ئەندامانی دەستەی مامۆستایانی بەتوانا، تاقیگەی پێشکەوتوو و ڕوانگەیەکی توێژینەوەیی ناوچە-تەوەر، نەک تەنها لە چوارچێوەی زانستە بنەڕەتییەکاندا، بەڵکو لە کارلێکی نێوان-زانستیدا لەگەڵ بوارەکانی وەک کشتوکاڵ، ژینگە، سامانی ماسی، کیمیا و زانستە دەرمانییەکاندا چالاکە. بوارە سەرەکییەکانی توێژینەوەی بەشەکە بریتین لە:
بەشی زانستە ژیانییەکان، وەک یەکێک لە پایە زانستییەکانی کۆلێژی زانستە بنەڕەتییەکان، ڕۆڵێکی بنچینەیی لە پەرەپێدانی فێرکاری و توێژینەوەی زیندەیی لە ڕۆژئاوای وڵاتدا دەگێڕێت. ئێمە باوەڕمان وایە کە زیندەزانی، پردێکە لە نێوان سروشت و تەکنەلۆژیادا بۆ دۆزینەوەی چارەسەری بەردەوام، ژیان-تەوەر و ڕەوشتی لە وەڵامی ئاڵنگارییە جیهانی و هەرێمییەکاندا. لەم ڕوانگەیەوە، پەیامی ئێمە تەنها فێرکاری و توێژینەوە نییە، بەڵکو پابەندبوونە بە بەها مرۆییەکان، ڕەوشتی زانستی و پاراستنی میراتی زیندەیی ناوچەکە. بۆیە بانگهێشتی خوێندکاران، توێژەران و خولیامەندان دەکەین بۆ هاوبیری، هاوکاریی زانستی و کاریگەریی بنیاتنەرانە.
ئەم بەشە بە هەبوونی ئەندامانی دەستەی مامۆستایانی بەتوانا، تاقیگەی پێشکەوتوو و ڕوانگەیەکی توێژینەوەیی ناوچە-تەوەر، نەک تەنها لە چوارچێوەی زانستە بنەڕەتییەکاندا، بەڵکو لە کارلێکی نێوان-زانستیدا لەگەڵ بوارەکانی وەک کشتوکاڵ، ژینگە، سامانی ماسی، کیمیا و زانستە دەرمانییەکاندا چالاکە. بوارە سەرەکییەکانی توێژینەوەی بەشەکە بریتین لە:
- لێکۆڵینەوە لە چالاکیی ڕاگریکردنی ئەنزیمەکان لەلایەن ئاوێتەکانی سەرچاوە سروشتییەکانەوە بە ئامانجی دۆزینەوەی دەرمانی نوێ
- فایتۆکیمیا و بایۆتەکنۆلۆژیای مێتابۆلیتە لاوەکییەکانی ڕووەک
- زانستە دەمارییە ڕەفتاری و مۆلیکولییەکان
- لێکۆڵینەوە لە گۆڕانکارییە ڕەفتاری و مۆلیکولییەکانی پەیوەست بە ئالوودەبوون بە مۆرفین
- تاقیکردنەوەی چالاکییە مەعریفییەکان و گۆڕانکاریی دەربڕینی جین و پڕۆتین لە مۆلیکولە سیگناڵییەکانی مێشکدا لەسەر مۆدێلی ئاژەڵ
- دینامیکی میتۆکۆندریا و نەخۆشییە دەمارییە شیبوونەوەییەکان
- نانۆبایۆتەکنۆلۆژیا و گۆڕانی زیندەیی مایکرۆبی
- کانزاسازیی زیندەیی و کۆنترۆڵی زیندەیی لە کشتوکاڵدا
- ئەندازیاریی مێتابۆلی
- لێکۆڵینەوە لە هەمەجۆریی زیندەیی ڕووەک و ڕووەکە دەرمانییەکان
- سیستەماتیک، ئیکۆلۆژی، بایۆجۆگرافیا و فایلۆجینیی مشەخۆرە کرمییەکانی بڕبڕەدارەکان
- چالاکیی دژەشێرپەنجەیی بەرهەمە سروشتی و ئاوێتە دەستکردەکان
- بایۆئینفۆرماتیک و لێکۆڵینەوە لە پێکهاتە و فرمانی پڕۆتینەکان
